Tadż Mahal. Klejnot architektury muzułmańskiej w Indiach
Miasto Agra w regionie Uttar Pradesh dla licznych turystów, a także wielu lokalnych Hindusów oznacza jedno - Tadż Mahal (ang. Taj Mahal).
Wpisany na listę UNESCO w '83 roku Tadż Mahal został określony jako "klejnot sztuki muzułmańskiej w Indiach oraz jedno z uniwersalnie podziwianych dzieł sztuki na świecie". Hinduski poeta i noblista Rabindranath Tagore określił go jako "łzę na licu czasu" (ang. "the tear-drop on the cheek of time").
Czym jest Tadż Mahal? Geograficznie - zabudową położoną nad samą rzeką Jamuną w północnych Indiach regionu Uttar Pradesh (w samym centrum miasta Agra). Funkcjonalnie - grobowcem, choć kompleks mieści także meczet i dom gościnny. Historycznie - monumentem wybudowanym w XVII w. przez szacha Dżahana (Shah Jahan), ku czci i pamięci swojej zmarłej, ukochanej małżonki Mumtaz Mahal, która zmarła podczas porodu ich czternastego dziecka. Architektonicznie - drobiazgowo zaprojektowanym kompleksem budynków, ogrodów oraz murów obronnych rozplanowanymi w delikatnej równowadze i symetrii, z centralną budowlą o potężnej, 35-cio-metrowej wysokości kopule, otoczoną czterema czterdziesto-metrowymi minaretami. Symbolicznie - ponadczasowym pomnikiem miłości. Popularnie - najpiękniejszym budynkiem kiedykolwiek wybudowanym na świecie.
Choć to popularne ujęcie jest bardzo dosadne, gdy raz się zobaczy Tadż Mahal, trudno o jakikolwiek odpowiednik na świecie.
Pierwsze co się rzuca w oczy, gdy wyjdzie się z pierwszego dziedzińca i poprzez zdobiony portal przekroczy kolejny wysoki mur spoglądając po raz pierwszy na fasadę Tadż, jest bijąca z niej oraz kopuły biel. W pogodnym klimacie regionu Uttar, sprawia to wrażenie jakby monument jaśniał własnym światłem.
Zbliżając się stopniowo przez kolejne kręgi ogrodów oczom ujawniają się szczegóły grobowca - arabskie inskrypcje i kunsztowna kaligrafia wokół wejścia, mniejsze wnęki i rzeźbione narożniki. Trudno nie spostrzec, że od pierwszego momentu, aż do samego wejścia całe *doświadczanie Tadż Mahal* jest przemyślane przez wybitny geniusz ludzki.
Zdobione wklęsłymi "iwanami" portale (których sklepienia w miarę zbliżania się dzielą się w coraz mniejsze trójkątne formy), rozdzielone na trzy części minarety, krągłe kopuły, a także lustra wody w stawach, które mijając po drodze odbijają odwrócony obraz grobowca, nie pozostawiają wątpliwości, że mamy do czynienia ze sztuką typowo perską, przeznaczoną dla najważniejszych budowli religijnych islamu. Korzystając z bogactw, tradycji i potęgi XVII-wiecznego Imperium Mugalskiego, Szach Jahan miał wynająć i sprowadzić najzdolniejszych artystów z całej Persji, a także rzadkie kamienie potrzebne do budowy monumentu z odległych miejsc Indii, a nawet Chin, czy Arabii.
Wnętrze budowli, za dwoma pierścieniami korytarzy, skrywa zatopione w półcieniu dwa sarkofagi. Pierwszy - królowej Mahal, umieszczony w samym środku centralnego pomieszczenia, drugi - nieco wyższy, ale z boku, jakby odstający od delikatnej równowagi i symetrii całości, samego Szacha Dżahana, przygotowanego już po śmierci (może nawet wbrew woli) inicjatora Tadż Mahal. Groby osłania delikatne, perforowane "przepierzenie" z przezroczystego białego marmuru. Przez wzgląd na swoją skromność i prostotę wystrój wnętrza (zwłaszcza po ujrzeniu świetlistej i bogatej zewnętrznej powłoki całego kompleksu) może rozczarować nieobyte z tradycją islamu osoby, wg której nie stosuje się dekoracji i nie stroi wnętrz grobowców, ani meczetów.
Po drugiej stronie rzeki Jamuny, dokładnie na wprost murów, ogrodów oraz samego mauzoleum Tadż (w dokładnej relacji), wznosi się ogród Mehtab Bagh - integralna, choć odseparowana szerokim korytem rzeki, część kompleksu. Stąd, na tle Jamuny, podziwiać można budynek mauzoleum, który dzięki symetrycznemu "kwadratowemu" projektowi prezentuje się widzom, jakby zawsze "od przodu", niczym twarz słowiańskiego bóstwa Świętowida.
Bilet wstępu dla obcokrajowców kosztuje 1,000 rupii (ok. 55 pln!). Należy się uzbroić w cierpliwość wobec:
a) kolejek do kasy po bilet, a także
b) dalszych kolejek do wejścia (zwłaszcza rano, gdy otwierane są bramy zachodnia i wschodnia, zanim jeszcze zostanie otwarta główna brama południowa), a także
c) kolejek do najlepszych miejsc na zdjęcia, na podwyższeniach ogrodu na wprost mauzoleum.
W roku 2014 Taj Mahal obejrzało nawet 8 mln. turystów, z czego najwięcej przypada ich na chłodniejsze miesiące od października do kwietnia. Jaki taki Taj Mahal pozostaje jedną z głównych atrakcji Indii, lub nawet kontynentu. Pomimo tego, widok kompleksu zapiera dosłownie dech w piersiach. Wg mojej osobistej klasyfikacji jest to jeden ze ścisłych 7-miu najniezwyklejszych cudów świata.
Na zdjęciu – widziana od strony głównego wejścia i ogrodów fasada mauzoleum Tadż Mahal.
W drodze do Phnom Penh, Kambodża.
